Najveće površine pod voćnjacima prostiru se na području zapadne Srbije. Drugi po veličini su voćarski zasadi valjevskog kraja, koji se prostiru na površini od 5.657 ha sa najvećim udelom ekstezivnih zasada voća.

Duga tradicija gajenja voća uz izuzetno povoljne zemljišne (blago pobrđe i priplaninski deo, nadmorske visine od 200 – 800 metara, mogućnost vertikalnog rasporeda voćnih vrsta, izbor najpovoljnijeg položaja i ekspozicije za svaku voćnu sortu) i klimatski uslovi (prosečna količina padavina od 750 mm) pružaju mogućnost za suvo voćarstvo, u višim predelima za sve kontinentalne vrste voća i vinove loze.

Šljiva je dominantna vrsta i zauzima površine pod zasadima od 4.006 ha. Srbija je drugi proizvođač šljive u svetu, a grad Valjevo je jedan od većih proizvođača u Srbiji. Rakija od šljive, proizvedena po tradicionalnoj tehnologiji uz korišćenje savremenih tehnoloških znanja, šljivovica, je jedan od simbola Zapadne Srbije i proizvod po kom je region prepoznatljiv. Značajan je udeo sušene šljive, kao i proizvoda od prerade sirove šljive (kompoti i džemovi).

Valjevsko malinogorje prostire se na oko 1.000 ha i zauzima važnu proizvodnu oblast Zapadne Srbije.

Kupina, po čijoj proizvodnji je Srbija zauzela visoko 4. mestu u svetu, poslednjih dvadesetak godina doživljava ekspanziju, zahvaljujući, pre svega, pogodnim zemljišno-klimatskim uslovima i adekvatnom sortimentu. Zauzima površinu od 432 ha teritorije.

Od jezgrastih voćnih vrsta, valjevsko područje pogoduje zasadima oraha koji se uglavnom sade ekstezivno, a površina od 146 ha ubraja teritoriju koju pokriva grad Valjevo na prvo mesto po proizvodnji ovog voća.

Pogodni prirodni uslovi i sistemske mere Vlade sa podsticajima doprinose da se vinogradarstvo poslednje decenije intenzivno razvija, što je rezultiralo otvaranjem novih vinarija i mapiranje Valjeva u projektu „Putevi vina Srbije“.

Na teritoriji koju pokriva grad Valjevo, značajni su kapaciteti za preradu voća i izvoz. Najznačajniji izvozni proizvodi su: zamrznuta malina i kupina, sokovi, koncentrati, suva šljiva, pirei i džemovi.

Struktura voćarske proizvodnje

Struktura biljne proizvodnje

Korisni link:

• Poljoprivredna savetodavna i stručna služba Valjevo

Stočarstvo predstavlja osnovu za uspešnost celokupne poljoprivredne proizvodnje. Predispozicije u pogledu raspoloživih površina za proizvodnju hrane za životinje i u pogledu duge i stabilne tradicije stočarstva, ukazuju na pozitivne mogućnosti ovog kraja, međutim nedostatak predvidive i dugoročne nacionalne politike u ovoj oblasti doveo je do niza strukturalnih problema i krize u svim granama stočarstva.

Stočni fond (Popis poljoprivrede 2012)

Vrste životinja koje je domaćinstvo posedovalo i prodavalo u poslednje 2 godine

• Govedarstvo je najrazvijenija grana stočarstva u selima Valjeva. Broj grla goveda je u padu poslednje decenije, a do značajnog smanjenja broja krava, došlo je kod malih i srednjih gazdinstava koja nisu u mogućnosti da se dalje razvijaju za tržišnu proizvodnju mleka. Nosioci govedarske proizvodnje ostaju farmeri koji imaju veći broj grla, jer su jednostavno vezani postojanjem objekata, mehanizacije i kreditnim aranžmanima za mlekare.
  Važno je znati da je mleko sektor koji donosi najvišu vrednost primarne proizvodnje a da se znatna količina mleka ne predaje mlekarama, već se prerađuje u tradicionalne mlečne proizvode.
  Proizvodnja mesa je takođe suočena sa strukturnim problemima, bez jasne i predvidljive nacionalne političke podrške prema ovom sektoru. Paradoks je da ovaj sektor ima jednu od najvećih šansi u daljem postupku približavanja EU, ali će istovremeno biti izložen dodatnim pritiscima i zahtevima.

• Poljoprivredna savetodavna i stručna služba Valjevo

Organska poljoprivreda je vid poljoprivredne proizvodnje najbliža ekologiji i njenim principima.

Ipak, „organski“ znači više nego samo proizvodnju bez sintetičkih materija. Holistička filozofija i poljoprivredni ciklus koji se odvija na gazdinstvu sa što manje spoljnih uticaja (nabavka đubriva, sredstava za zaštitu…) su principi i preduslovi za uspeh organske poljoprivrede. Prirodni resursi kao što su zemljište i voda se koriste na ekološki održiv način i čuvaju se za buduće generacije.

Agroekološka nauka je odredila nekoliko različitih načina povećanja biodiverziteta na farmama: polikulture (združivanje useva), agro-šumarstvo (agrosilvikulture), intenziviranje plodoreda (povećanje biodiverziteta u vremenu), pokrovni usevi, ekološke integralne farme. Svi ovi modeli nastoje da oponašaju prirodne procese i stukturu prirodnih ekosistema. Kreirajući sisteme farmi koji oponašaju prirodu, optimizira se korišćenje Sunčeve svetlosti, zemljišnih hraniva i padavina. Koriste se komplementarnosti i sinergizmi koji se dobijaju različitom kombinaciom useva, drvenastih vrsta i životinja u njihovom prostornom i vremenskom rasporedu.

Organska poljoprivreda doprinosi:

• Očuvanju životne sredine uz poštovanje tradicije, ostavljajući nasleđe narednim generacijama
• Pravilnoj ishrani populacije i očuvanju ljudskog zdravlja
• Razvoju seoske sredine

Organska poljoprivreda u službi održivog razvoja

Kao odgovor na ekološku degradaciju, pogoršanje kvaliteta hrane i ugrožavanje zdravlja čoveka, razvila se organska-ekološka (biološka) poljoprivreda. Za razliku od konvencionalne poljoprivrede koja je, zbog primene pesticida i veštačkog đubriva dovela do gubitka pojedinih biljnih i životinjskih vrsta, organska poljoprivreda počiva na principima zaštite i očuvanja biljnih i životinjskih vrsta i životne sredine. Cilj organske poljoprivrede je da obezbedi biološku raznovrsnost i očuva zaštićena područja prirode.Ovaj način proizvodnje hrane od posebne je važnosti za održivi razvoj ruralnih područja i povećanje socijalnog i ekonomskog standarda i kvaliteta života. Princip održivog razvoja sve se uspešnije primenjuje u proizvodnji hrane. Zadovoljenje potreba postojeće ljudske populacije za hranom podjednako je važno kao i očuvanje ograničenih prirodnih resursa i životne sredine.

Preko polovine poljoprivrednika zna šta je organska proizvodnja i šta ona podrazumeva.

Na teritoriji grada Valjeva, u kategoriji poljoprivrednika do 50 godina starosti, onih sa srednjim i višim obrazovanjem, koji žive od prodaje sopstvenih proizvoda, u naseljima na preko 350m nadmorske visine i bliže gradskom centru, ima više onih koji su zainteresovani za organsku poljoprivrednu proizvodnju.

Poljoprivrednici koji su zainteresovani za organsku poljoprivredu, pre svega bi gajili povrće (38.2%), paradajz (13.5%), papriku (12.4%), maline (12.4%).

Poljoprivrednici koji su zainteresovani za organsku poljoprivredu ističu da im je za pokretanje organske proizvodnje potreban obezbeđen otkup proizvoda (29.2%), sigurna cena proizvoda (15.7%) i znanje / edukacija u organskoj proizvodnji (14.6%).

PROCENAT ZAINTERESOVANIH PROIZVOĐAČA JE DOVOLJAN DA BI SE PRESTIGAO PROSEK PROIZVOĐAČA ORGANSKE HRANE U EU. STRATEGIJA JE KROZ NEKOLIKO PROJEKATA PODRŽALA RAZVOJ ORGANSKE POLJOPRIVREDE U VALJEVU. 

Ekološka funkcija poljoprivrede Valjeva biće sve naglašenija zbog njene odgovornosti za očuvanje kvaliteta prirodnih resursa u ruralnim sredinama.

Zahvaljujući očuvanoj životnoj sredini i strateškim pravcima razvoja, grad Valjevo je opredeljen da ulaže u organsku proizvodnju hrane, što je uticalo da namena zemljišta oko buduće akumulacije brane Stubo-Rovni, površine 104 km² bude isključivo za tu vrstu proizvodnje.

Korisni linkovi:

• Zakon o organskoj proizvodnji
• Instrukcija o izvozu proizvoda na EU tržište
• Organska poljoprivreda u Srbiji 2014
• Organska proizvodnja i klimatske promene
• Ovlašćenje
• Pravilnik kontrole sertifikacija
• Skraćenje
• Spisak proizvođača organskih proizvoda
• Spisak ovlašćenih kontrolnih organizacija za sertifikaciju
• Organska proizvodnja u voćarstvu

Shvatanje turizma je uglavnom vezano za grad i planine, međutim, područje grada Valjeva raspolaže značajnim prirodnim, ekonomskim, istorijskim i kulturnim potencijalima za razvoj ruralnog turizma.

Ruralni turizam se počeo razvijati u ovom kraju pre 20-30  godina. Nakon prvobitnog uzleta i razvoja seoskih gazdinstava za pružanje usluga u ovoj delatnosti, poslednjih godina je došlo do opadanja broja gazdinstava koja se bave ovom delatnošću. Jedan od razloga je što nisu imali podršku za svoje programe ni od državnih ni od lokalnih programa razvoja, pri čemu se pred njih postavljaju sve viši standardi i zahtevi koje moraju da ispune. Međutim, kvalitetnom organizacijom kadrova iz svoje lokalne zajednice može se znatno unaprediti kvalitet usluga i omogućiti kategorizacija objekata.Trenutna turistička ponuda se bazira na prirodnim resursima Valjevskih planina i okoline Valjeva kao i na samom gradu. I pored poznatih kapaciteta van grada i manifestacija koje propagiraju selo, ponuda ruralnog turizma i seoskih domaćinstava je nedovoljna. Ponuda ruralnog turizma se može podeliti na:

• pravi ruralni turizam – poljoprivredna gazdinstva koja se bave turizmom kao dodatnom ili osnovnom aktivnošću i na taj način plasiraju svoje poljoprivredne proizvode
• poslovni ruralni turizam – novoizgrađeni kompleksi gde dodir sa selom, u većini slučajeva, nije primaran.

Imajući u vidu ulogu ruralnog (seoskog) turizma u ukupnoj turističkoj ponudi, promene u strukturi tražnje turističkih konzumenata sa ekološkim konceptom važnosti zdrave životne sredine i značajan porast broja turista koji se uključuju u ovaj oblik turizma, ruralni turizam i u okviru njega ekoturizam je jedan od prioriteta turističkog razvoja valjevskog kraja uz poštovanje principa održivosti i mogućnosti za integraciju:

1. Ruralnog razvoja (ekonomskog, socijalnog i infrastrukturnog),
2. Turizma,
3. Menadžmenta resursa i
4. Menadžmenta zaštićenih oblasti

Ekološka funkcija poljoprivrede Valjeva biće sve naglašenija zbog njene odgovornosti za očuvanje kvaliteta prirodnih resursa u ruralnim sredinama.

Na teritoriji Grada Valjeva postoji 21 registrovan objekat za smeštaj (domaća radinost) u seoskim sredinama, a dokumenta o kategorizaciji objekata i smeštaja se nalaze u meniju Turizam.

Gosti su uglavnom iz velikih centara poput Beograda i Novog Sada ali i inostrani gosti postaju sve češći. Uobičajeni su gosti u porodičnoj varijanti dok su individualni posetioci znatno ređi. Trend koji se uočava poslednjih par godina je i povećan broj investitora u oblasti tzv. poslovnog ruralnog turizma. Razvoj ruralnog turizma je značajan što pruža mogućnost za razvoj vanpoljoprivrednih aktivnosti na selu, poput ugostiteljstva, preduzetničkih ideja…Za razvoj ruralnog turizma poseban značaj ima Prostorni plan područja posebne namene sliva vodoakumulacije „Stuborovni“.

NAPOMENA: Detaljna analiza i preporuke za razvoj seoskog turizma se nalaze u dokumentu Revizija lokalne strategije za održivi razvoj grada Valjeva – razvoj ruralnog turizma koji je izrađen pod pokriviteljstvom UNDP agencije Ujedinjenih Nacija u okviru projekta „Održivi turizam u funkciji ruralnog razvoja“.

RAZVOJ SEOSKOG TURIZMA IMA POSEBAN ZNAČAJ ZA UKUPNI RURALNI RAZVOJ VALJEVA. S TOGA JE I IZDVOJEN U OKVIRU OPŠTEG CILJA – DIVERZIFIKACIJA DELATNOSTI POLJOPRIVREDNIH GAZDINSTAVA. PLANIRANE KONKRETNE AKTIVNOSTI SE ODNOSE NA: ISTRAŽIVANJE TURISTIČKOG TRŽIŠTA ZA SEOSKI TURIZAM, ULAGANJE U LJUDSKE RESURSE, RAZVOJ I JAČANJE LOKALNIH AKCIONIH GRUPA, STVARANJE JEDINSTVENOG TURISTIČKOG PROIZVODA, STALNO UNAPREĐIVANJE LOKALNE INFRASTRUKTURE JAČANJE PONUDE U ZIMSKOM PERIODU I PROMOCIJU I OČUVANJE KULTURE I TRADICIJE.