Narodni muzej Valjevo

Narodni muzej u Valjevu je 1951. godine osnovala tadašnja Opština Valjevo. Narodni muzej u Valjevu je muzej kompleksnog tipa. Svojom delatnošću pokriva teritoriju Kolubarskog okruga – grad Valjevo i opštine: Osečina, Mionica, Lajkovac, Ub i Ljig.

Istovremeno, pored aktivnosti zaštite kulturne baštine, opšte kulturološih i vaspitno-obrazovnih zadataka, valjevski muzej otvara i četvrti put svoga delovanja – razvoj kulturnog turizma. U okviru izdavačke delatnosti, od 1959. godine Muzej je objavio brojne publikacije posvećene istoriji i kulturi valjevskog kraja – monografije, studije, istraživanja, vodiče muzejskih postavki, i drugo.

Stalna izložba valjevskog muzeja predstavlja nesvakidašnji vremeplov nastao kombinacijom klasičnih načina muzejske prezentacije i modernih metoda ambijentalne i događajne rekonstrukcije, obogaćenih upotrebom savremene scenografske multimedijalne tehnologije. To je prva srpska stalna postavka za XXI vek: ”Treća dimenzija prošlosti – pogled iz budućnosti.”

Posredstvom neponovljivih eksponata, izvanrednih ambijentalnih rekonstrukcija i savremene tehnologije, vratite se u prošlost i doživite treću dimenziju prohujalih vekova. A u muzejskoj suvenirnici Vam se nudi veliki izbor prigodnih suvenira, dok u muzejskom kafe klubu možete predahnuti i sabrati utiske.

Muzejsko društvo Srbije je Narodnom muzeju u Valjevu dodelilo plaketu Mihailo Valtrović za najbolju muzejsku ustanovu u Srbiji u 2005. i 2008. godini. Stalne postavke Narodnog muzeja Valjevo su najposećeniji muzejski prostori na zatvorenom u Srbiji.

Narodni muzej Valjevo je 2012. godine nagrađen Turističkim cvetom, najvišim nacionalnim priznanjem koje za doprinos razvoju turizma daje Turistička organizacija Srbije.

Muselimov konak

Muselimov konak je najstarija sačuvana zgrada u Valjevu, izgrađena u XVIII veku. U vreme kada je sagrađen, nalazio se u sklopu kompleksa zgrada turske administracije. Međutim, osnovni istorijski značaj ovog objekta predstavlja činjenica da je to jedini materijalni ostatak direktno povezan sa Sečom knezova, koja je bila neposredni povod za Prvi srpski ustanak.

Početkom 1804. godine u njegovom podrumu su bili zatočeni Aleksa Nenadović i Ilija Birčanin, i odatle su 4. februara izvedeni na gubilište. Nakon toga, njihove glave su bile javno izložene na krovu ove zgrade. Tom prilikom turski vojnici su širom Srbije ubili više desetina viđenijih građana, ali su Aleksa i Ilija postali simboli Seče knezova, a Muselimov konak je zapamćen kao mesto odakle je posejano seme slobode.

Danas se u podrumu ovog zdanja nalazi muzejska postavka posvećena Seči knezova, dok se u prizemlju nalazi izložba posvećena Prvom i drugom srpskom ustanku.

Moderna galerija Valjevo

Moderna galerija Valjevo je od svog osnivanja 1987. jedna od vodećih u Srbiji, sa izložbama najreprezentativnijih slikara 20. veka. U njenoj stalnoj postavci su prezentirani radovi eminentnog slikara, akademika Ljube Popovića, Valjevca koji živi i radi u Parizu. U programu tematskih izložbi galerije su zastupljena dela slikara Medijale i slikara fantastičnog pravca kao naslednika Medijale.

Nalazi se u strogom centru grada pored zgrade valjevske gimnazije.

Internacionalni umetnički studio „Radovan Mića Trnavac“

Internacionalni umetnički studio „Radovan Mića Trnavac“ osnovan je 1997. godine. Nalazi se u renoviranoj zgradi koja ima obeležja srpske arhitekture s kraja XIX veka. U sklopu Studija nalaze se: stan , atelje i galerija.

Galerija ima svoj umetnički savet sastavljen od uglednih kulturnih radnika, dva istoričara umetnosti i jednog umetnika. Umetnički savet poziva renomirane umetnike iz celog sveta da budu gosti Studija, a osnovni kriterijum su umetničke vrednosti. Galerija organizuje samostalne i grupne izložbe.

Od osnivanja Studija, ukupno je 104 umetnika sa svih kontinenata izlagalo. Praksa je da svaki umetnik ostavi po jednu sliku, tako da Studio raspolaže fondom od preko 100 slika. Galerija organizuje i prateće programe kao što su radionice. Nekoliko godina za redom ostvaruje saradnju sa osnovnim školama kroz projekat Dečja umetnost.

Studio, takođe, sarađuje sa drugim sličnim institucijama širom sveta, razmenjujući gostovanja umetnika iz tih zemalja sa umetnicima iz Srbije, Crne Gore, Republike Srpske, Makedonije i drugih. Od 2007. godine Studio učestvuje u manifestaciji Noć muzeja.

Galerija 34

Galerija 34 – Gradska galerija, koja radi u okviru Centra za kulturu, smeštena u starom delu Valjeva, u Tešnjaru. U njoj se izlaže širok dijapazon umeničkih dela, a istovremeno je i scena za različita kulturna dešavanja.

Galerija „34“ se nalazi u centru Valjeva, u Tešnjaru – staroj gradskoj čaršiji na desnoj obali Kolubare.

Tešnjar je stari deo grada Valjeva i je jedan od njegovih najupečatljivijih simbola.

Nalazi se na desnoj obali Kolubare, stešnjen između rečnog toka i brda.

U XIX veku bio je centar Valjeva. Sa brojnim dućanima i zanatskim radnjama predstavljao je trgovačko-zanatsku četvrt, čaršiju.

Tešnjar je kao valjevska čaršija opstajao vekovima. Menjale su se građevine i objekti, ali ne i lokacija i prostorni raspored. Značajnije promene nisu doneli ni kasniji vekovi. Istina, početkom XIX veka došlo je do novog, privremenog, opadanja Valjeva, ali se to nije odrazilo na Tešnjar, već na stambeno-administrativni deo naselja na suprotnoj obali Kolubare. Deo naselja na levoj obali reke je zamro i nestao, pretvorio se u ruševine, a potom u livade i ledine, međutim, Tešnjar je opstao i celo Valjevo se sabilo u njegove okvire. Tokom druge polovine XIX veka Valjevo se našlo u fazi novog uspona. Broj stanovnika se naglo povećao i grad se opet proširio na levu obalu reke, dok je stara čaršija opstala, sačuvavši stare namene, čak se i produžila dalje niz Kolubaru. Na ove načine konzerviran i zaštićen praktičnim potrebama, Tešnjar opstaje sve do polovine XX veka kada, usled novih tokova razvoja Valjeva, izazvanih naglom industrijalizacijom, gubi svoju nekadašnju namenu, a time i značaj u okvirima gradskog života, i počinje da naglo propada. To je bilo vreme kada je slična sudbina zadesila mnoge čaršije u Srbiji, ali za razliku od mnogih koje su nestale, Tešnjar je brigom Valjevaca opstao, istina, jedno vreme trošan i ruševan, da bi poslednjih decenija XX veka otpočeo proces njegove restauracije i konzervacije, koji i danas traje.

Kula Nenadovića sagrađena je u proleće 1813. godine, pred kraj Prvog srpskog ustanka, a služila je za vojne potrebe.

Kulu su podigli vojvoda Jakov Nenadović i njegov sin vojvoda Jevrem, komandant Tamnavske knežine Valjevske nahije.

Posle kraha Prvog srpskog ustanka (1813.), kula se našla u turskim rukama, i na početku Drugog srpskog ustanka (1815.) postala je centar turske odbrane Valjeva. Tom prilikom su u podrumu kule bili zatvoreni srpski taoci. Zato je, posle oslobođenja Valjeva, Sima Nenadović naredio da se kula zapali. Kulu je 1836. godine obnovio knez Miloš Obrenović, dovodeći je u namenu skladišta vojne opreme.

Nakon višegodišnje obnove i konzervacije, danas je kula kulturno-istorijski spomenik pod zaštitom države sa stalnom muzejskom postavkom i jedan je od simbola grada Valjeva.

Nadomak Valjeva se nalazi selo Brankovina.

S pravom nazvana „selo puno istorije“, Brankovina je svoju slavu stekla tokom dramatičnih istorijskih zbivanja u XIX veku, a posebno kao rodno mesto i zavičaj niza ličnosti, značajnih za srpsku istoriju i kulturu.

Ambijentalna vrednost i istorijski značaj ovog mesta doprineli su da Brankovina stekne zvanični status „znamenitog mesta“. Autentičnost ambijenta, istorijski i  kulturni značaj učinio je ovaj prostor privlačnim za posetioce, za različita kulturna događanja i manifestacije.

Kulturno-istorijski kompleks obuhvata, pored crkve Svetih arhanđela (sagrađene 1830. ktitorstvom Matije Nenadovića) i spomenike narodnog graditeljstva, među kojima se izdvajaju 4 sobrašice u porti i vajat Ljube Nenadovića, smešten u dvorištu jedne od najstarijih škola u Srbiji, sagrađene zalaganjem prote Matije 1834. godine. Tu je i škola podignuta 1895. godine, u kojoj je učila naša poznata pesnikinja Desanka Maksimović. U porti hrama nalaze se grobovi porodice Nenadović, zaslužne kako za istoriju ovog kraja tako i za tok najznačajnijih događaja na početku XIX veka, kao i spomenik ratnicima okolnih sela, palim u oslobodilačkim ratovima 1912-1918., sa likom kralja Petra I Karađorđevića.

U kompleksu je podugnuta i replika kuće Nenadovića, kao začetak daljeg razvoja ovog svojevrsnog muzejskog kompleksa na otvorenom.

Narodni muzej Valjevo je sa svojim stalnim postavkama stalno prisutan u okviru istorijskog spomen kompleksa Brankovina, od 1984. godine.

Prvo je u staroj, „Protinoj“ školi još 1984. godine, povodom 180-te godišnjice Prvog srpskog ustanka postavljena muzejska izložba o razvoju školstva i prosvete u to vreme. Tu se nalaze i rekonstrukcije školske zbornice i učionice, sa rukopisnim knjigama, udžbenicima i učilima, kao i eksperimentalna muzejska radionica „Učionica kroz vekove”.

U drugoj školskoj zgradi, koja sa puno razloga nosi naziv ”Desankina škola” nalazi se stalna izložbena postavka o životnom i književnom putu Desanke Maksimović. U vajatu porodice Nenadović realizovana je prigodna etno postavka, dok je stara školska pisarnica u funkciji muzejske suvenirnice.

Manastir Ćelije

Manstir Ćelije se nalazi na levoj obali reke Gradac na području sela Lelić u blizini Valjeva (5 km). Današnji materijalni ostaci manastirskog kompleksa su nastali u XIX veku i kasnije.

Kako je manastir u toku Prvog srpskog ustanka postao vojna bolnica, Turci su ga zapalili 1810. godine. Obnovljen je odmah sledeće godine i dozidana je priprata i kube. Zvonik je 1926. postavljen na severnoj strani crkve. Levo od crkve u pravcu oltara nalazi se grob Ilije Birča­nina ”oborkneza ispod Medvednika” koga su turske dahije pogubile na kolubarskom mostu u Valjevu 1804.

Manastir je takođe poznat po znamenitom teologu Justinu Popoviću, doktoru filozofije koji je bio duhovnik u manastiru od 1948. pa do svoje smrti 1979. godine. Njegov grob nalazi se na južnoj strani oltara. Arhimandrit Justin koji je kanonizovan u svetitelja je autor brojnih studija o pravoslavlju i jedan od osnivača Srpskog filozofskog društva.

Manastir Lelić

Manastir je zadužbina Vladike Nikolaja i njegovog oca Dragomira Velimirovića. Crkva ima oblik u kome je moravski stil prožet sa novim arhitektonskim rešenjima. Ima oblik krsta sa kupolom iznad centralnog dela hrama. Sagrađen je od kamena, cigle i sige. Ispred crkve je veliki zvonik i crkveni dom. Živopis je urađen po zamisli Vladike Nikolaja. Crteži su neobični i sadrže bogoslovska tumačenja Vladike Nikolaja. Scena Strašnog Suda dominira nad ostalim biblijskim događajima. Mošti Vladike Nikolaja su 12. maja 1992. godine prenete iz manastira Sveti Sava u Libertvilu, Ilinois, SAD, u Lelićku crkvu. U krugu manastirskog kompleksa 1991. godine otvoren je muzej, posvećen sećanju na svetog Vladiku Nikolaja, jednog od najvećih umova Srpske Pravoslavne crkve.

Manastir Pustinja

Manastir Pustinja nalazi se na ulazu u Pustinjsku klisuru koju je reka Jablanica usekla u severozapadne obronke valjevskih planina. Ovo sveto mesto, nesagledivo sa puta i reke, zaklonjeno strmim, šumovitim padinama planine Orlovače sa severne i Bele stene sa južne strane u potpunosti je opravdalo ime koje mu je dato. Udaljen od naselja u okolini na oko tri kilometra, okružen gustom šumom, skučen, zaravnjen plato pružio je idealne uslove za podizanje sakralnog sedišta koje čuva i rasejava hrišćansku pravoslavnu duhovnost.

Manastirski hram je posvećen Vavedenju Presvete Bogorodice i legenda kaže da je nastao u vreme Srpskog kralja Dragutina u XIII veku.

Nepristupačnost i skrivenost ovog manastira obezbedila mu je relativno mirnu egzistenciju u vreme turske vladavine, tako da su freske u unutrašnjosti crkve veoma dobro očuvane.

Nalazi se u neposrednoj blizini Valjeva (7 km) na putu za Poćutu i Bajinu Baštu. pripada selu Zlatarić. Crkva manastira Jovanja je najverovatnije podignuta krajem XV ili početkom XVI veka. Priprata je dozidana 1706. kada je ceo manastir obnovljen zahvaljujući ktitorstvu braće Vitanović, Jovanu i Jevti.

U prvoj polovini XVIII veka u manastiru je postojala bogoslovska škola. Turci su 1788. zapalili manastir.

Stariji živopis (iz XVII veka) crkve Sv. Jovana je obnavljan nekoliko puta. Kompozicija Hristovog Raspeća na severnom zidu izdvaja se svojom monumentalnošću. Predstava Blagovesti nalazi se na istočnom luku na prostoru ispod kubeta, a značajno oštećena freska, Krštenje Hristovo, na južnom zidu.

Hram Vaskrsenja Gospodnjeg

Hram Vaskrsenja Gospodnjeg se nalazi u širem centru Valjeva, na ušću reke Gradac u Kolubaru. Hram je posvećen Gospodu Isusu Hristu, odnosno njegovom Vaskrsenju. Drugi je po veličini hram u Srbiji, odmah posle Hrama Svetog Save na Vračaru. Pod krov hrama može da stane više od 2.000 vernika. Hram je izgrađen u srpsko-vizantijskom stilu, a projektovala ga je arhitekta Ljubica Bošnjak iz Beograda. Njegova dužina je 46 m, širina 24 m, a visina 47 m. Prizemlje hrama ima površinu 978 m², galerija 229 m².

Valjevska crkva

Valjevska crkva, posvećena Pokrovu Presvete Bogorodice izgrađena je u periodu od 1836. do 1856. godine. Ponela je ime kapele koja se nalazila uz valjevski dvor Jevrema Obrenovića, tadašnjeg zapovednika Valjevske i Šabačke nahije. Pripreme za gradnju su otpočele, po nalogu kneza Miloša Obrenovića leta 1832. godine. Veliki duborezni ikonostas klasicističkog tipa su 1866. godine oslikali Milija i Nikola Marković, a freske sa likovima srpskih svetitelja monah Nikodim Brkić, sredinom XX veka. Uz hram je podignut, prema projektu arhitekte Božidara Petrovića veliki crkveni dom. Pored ovog velelepnog, velikog crkvenog doma postoji i jedan manji, zatim episkopski konak, stanovi za crkvenjake, prodavnica i palionica sveća. Pri hramu postoji „Bratstvo Pravoslavne Narodne Hrišćanske Zajednice „Časnog i Životvornog Krsta Gospodnjeg“, osnovano 1967. godine. Pri hramu Pokrova Presvete Bogorodice je i sedište Pravoslavnog Crkvenog Radija valjevske eparhije „Istočnik“, koji počev od 16. novembra 2008. godine, redovno emituje ovaj program. Crkva se nalazi u centru grada.

Crkva Uspenja Bogorodice u Petnici

Crkva je sazidana 1866. godine na mestu starije građevine. Koncipirana je kao jednobrodna građevina, podeljena na pripratu, nad čijim je zapadnim delom zvonik obnovljen 1926. godine, naos i oltar koji se završava polukružnom apsidom. Lokalnu osobenost predstavljaju bočno usmerene niše protezisa i đakonikona. Zasveden je poluobličastim svodom sa ojačavajućim lucima, po ugledu na uzore raškog graditeljstva. Skromnu fasadnu dekoraciju čine par horizontalnih kordonskih venaca, smeštenih visoko, gotovo uz potkrovne vence dvoslivnog krova i profilisani lučni okviri sedam prostranih prozorskih otvora. Ikonostasna pregrada je rad nepoznatog majstora iz druge polovine 19. veka. U crkvi se čuvaju carske dveri rađene 1839. godine za stariju crkvenu građevinu, rad Georgija Bakalovića, čiji je doprinos oslobađanju crkvenog slikarstva od prevlasti zografa izuzetno značajan. Skladan i proporcionalan, spomenik kulture predstavlja značajan primer sakralne arhitekture valjevskog kraja u drugoj polovini XIX veka.

Crkva Svetog Georgija

Crkva posvećena Svetom velikomučeniku Georgiju nalazi se u Novom naselju u crkvenoj opštini Novo Valjevo. Sagrađena 2000. godine. Ktitori crkve su valjevski privrednici braća Vidoje i Vladislav Vujić.

Crkva Brvnara, Miličinica

U središtu sela Miličinice nalazi se crkva brvnara podignuta u vremenskom intervalu od nekoliko godina: započeta 1791., spolja završena 1792., dok su radovi na unutrašnjem uređenju trajali do 1794. godine.

Brvnara ima uobičajenu osnovu sa pripratom, naosom, polukružnom oltarskom apsidom, galerijom iznad priprate i polukružni trem na zapadnoj strani. Krov je pokriven kratkom šindrom. Hram je bogat duboreznom dekoracijom koja je prisutna na vratima, dovratnicima i nadvratnicima, kao i na pregradama koje odvajaju naos od oltara, kao i naos i pripratu. Bogatstvo dekoracije, kao i preciznost izrade kako građevine, tako i dekoracije, glavne su vrednosti ovog hrama. Prestone ikone koje su deo nekadašnjeg ikonostasa iz godina gradnje hrama su delo nekog od viđenijih umetnika iz Hadži-Ruvimove družine.

Južno od brvnare u porti je podignuta crkva od tvrdog materijala koja je preuzela ulogu aktivnog hrama, dok stara brvnara više nije u funkciji.